Bosna i Hercegovina u procesu stabilizacije i pridruživanja
Proces stabilizacije i pridruživanja podrazumijeva nekoliko instrumenata za jačanje političkih, ekonomskih i institucionalnih odnosa između BiH i EU u svrhu pripreme za članstvo : Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju; Evropsko partnerstvo; Finansijsko-tehnička pomoć i ostali programi EU (IPA, TAIEX, Twinning); Politički dijalog, praćen saradnjom na području pravosuđa i unutrašnjih poslova, te saradnjom u okviru Zajedničke vanjske i sigurnosne politike EU.
Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju (SSP) koji je Bosna i Hercegovina 16.06.2008. godine potpisala sa Evropskom unijom, stupio je na snagu 01.06.2015. godine. Stupanjem na snagu SSP-a, Bosna i Hercegovina je otvorila novo poglavlje u svojim odnosima sa EU i potvrdila svoju opredijeljenost pristupanju EU. Bosna i Hercegovina preuzela je obavezu da će poštovati dogovorene političke i ekonomske kriterije. Uslove poznate kao kriteriji iz Kopenhagena Vijeće EU je usaglasilo 1993. godine i oni podrazumijevaju:
• Političke kriterije: stabilne institucije koje garantuju demokratiju, vladavinu zakona, lјudska prava i poštivanje/zaštitu manjina;
• Ekonomske kriterije: funkcionalna tržišna ekonomija sposobna da se nosi sa konkurencijom i tržišnim snagama u EU;
• Pravne kriterije: sposobnost za preuzimanje obaveza koje sa sobom nosi članstvo u EU, uklјučujući i poštivanje cilјeva političke, ekonomske i monetarne unije.
Pored ovih kriterija kao dodatni uslov postavlјen je i kriterij iz Madrida (definisan na sastanku Evropskog savjeta u Madridu 1995. godine), poznat i kao administrativni kriterij kojim se traži prilagođavanje administrativne strukture s cilјem stvaranja uslova za postupnu i nesmetanu integraciju. Podrazumijeva jačanje administrativne sposobnosti i stvaranje efikasnog državnog sistema uprave za efikasnu primjenu i implementaciju acquis-a i drugih obaveza koje proizilaze iz članstva u Evropskoj uniji.
Sastanak na vrhu u Solunu, u junu 2003. godine, obogatio je PSP elementima procesa proširenja, kako bi bio spreman za nove izazove. Zajedničkim usvajanjem Deklaracije, sve države su ujedno prihvatile i sadržaj dokumenta pod nazivom “Solunski program za Zapadni Balkan: Kretanje prema Evropskoj integraciji (engl. Thessaloniki Agenda for the Western Balkans: Moving towards European integration) i obavezale se na njegovu provedbu. Agenda iz Soluna uvela je niz novih instrumenata za podršku procesu reforme u zemljama zapadnog Balkana kako bi ih približila Evropskoj uniji. Najznačajnije mjere su:
• Evropsko partnerstvo – Srednjoročno najznačajniji novi instrument zasnovan je na iskustvima Pristupnog partnerstva (engl. Accession Partnership) s državama kandidatkinjama.
• Saradnja u Zajedničkoj vanjskoj i sigurnosnoj politici
• Parlamentarna saradnja
• Podrška u izgradnji institucija
• Otvaranje programa Zajednice
• Uspostavljen je ekonomski dijalog između Komisije i svake od zemalja Zapadnog Balkana.
Osnovni elementi SSP-a odnose se na ‘četiri slobode’ (sloboda kretanja robe, sloboda kretanja lјudi, sloboda pružanja usluga i sloboda kretanja kapitala) i mjere za primjenu i provedbu standarda i normi EU u svim područjima:
• Promocija integracije BiH u zajednicu demokratskih zemalјa;
• Poštivanje principa međunarodnog prava i vladavine zakona;
• Poštivanje demokratskih principa, lјudskih prava i slobode medija;
• Razvijanje tržišne ekonomije;
• Unaprjeđenje regionalne saradnje;
• Promocija slobodnog protoka roba;
• Unapređenje ekonomskog rasta i konkurentnosti;
• Uspostavlјanje efikasnih institucija; Smanjenje kriminala i korupcije;
• Unapređenje kvaliteta života građana;
• Promocija bolјeg obrazovanja i stvaranje novih radnih mjesta;
• Unapređenje regionalne energetske i transportne infrastrukture.