Ministarstvo vanjskih poslova BiH
Skip Navigation Links
Vanjska politikaExpand Vanjska politika
AktuelnostiExpand Aktuelnosti
MinistarstvoExpand Ministarstvo
AmbasadeExpand Ambasade
Konzularne informacijeExpand Konzularne informacije
EkonomijaExpand Ekonomija
Međunarodna saradnjaExpand Međunarodna saradnja
Javne nabavkeExpand Javne nabavke
A-A+
Funkcioniranje EU
Funkcioniranje EU

Evropska unija se temelji na četiri osnivačka ugovora:

  • Ugovor o osnivanju Evropske zajednice za uljen i čelik (ECSC), koji je potpisan 18. aprila 1951.godine u Parizu, stupio je na snagu 23. jula 1952.godine, a istekao 23. jula 2002.godine;

  • Ugovor o osnivanju Evropske ekonomske zajednice (EEZ), koji je potpisan 25. marta 1957.godine u Rimu, stupio je na snagu 1. januara 1958.godine;

  • Ugovor o osnivanju Evropske zajednice za atomsku energiju (EURATOM), potpisan je u Rimu, zajedno sa Ugovorom o osnivanju Evropske ekonomske zajednice;

    Ovi ugovori se često nazivaju “Rimski ugovori”.

  • Ugovor o Evropskoj uniji (EU) potpisan je u Maastrichtu 7. februara 1992. godine, a stupio na snagu 1. novembra 1993. godine. Ovim ugovorom države članice uspostavile su Evropsku uniju i time ujedno označile novu etapu u procesu integriranja, uspostavljajući sve čvršću uniju naroda Evrope, sa sve izraženijom ulogom građanina. Ovim ugovorom su postavljeni ciljevi ekonomske i monetarne unije, jedinstvene valute, zajedničke vanjske i sigurnosne politike, zajedničke odbrambene politike, odbrane, uvođenje državljanstva Unije, uske saradnje u pravosuđu i unutrašnjim poslovima.

Osnivački ugovori su izgradili veoma snažne zakonske veze između zemalja članica i temelj su za sve što Evropska unija radi. Oni su izmijenjeni i dopunjeni svaki put kada je Uniji pristupila nova država članica. Kada je to bilo potrebno, korekcije osnivačkih ugovora su vršene kako bi se omogućila reforma institucija Evropske unije i kako bi se Uniji dale nadležnosti u novim područjima. Takve su promjene uvijek rezultat rada posebne konferencije nacionalnih vlada EU-a (“međuvladina konferencija” ili IGC), koje su u posljednjih 20 godina održane tri puta:

  • Jedinstveni evropski akt (SEA) potpisan je u februaru 1986. godine i stupio je na snagu 1. jula 1987. godine. Njime je izmijenjen Ugovor o Evropskoj ekonomskoj zajednici i otvoren put za dovršetak jedinstvenog  tržišta;

  • Ugovor iz Amsterdama potpisan je 2. oktobra 1997. godine, a stupio na snagu 1. maja 1999. godine. Njime su načinjene korekcije kod osnivačkih ugovora o EU i EZ-u, pri čemu su članovi ugovora označeni brojevima umjesto slova, kako je do tada bilo;

  • Ugovor iz Nice, potpisan 26. februara 2001. godine, stupio je na snagu 1. februara 2003. godine. Njime se otišlo još dalje u izmjenama drugih ugovora, čime je unaprijeđen način donošenja odluka u EU, kako bi mogla nastaviti efikasno funkcionirati nakon priključenja novih država članica 2004. i 2007. godine. Sadrži izmjene Ugovora o EU i Ugovora o EZ, uz sedam aneksa koji se odnose na: Protokol o proširenju EU, Deklaraciju o proširenju EU, Deklaraciju o kvalificiranoj većini i blokirajućoj manjini u kontekstu proširenja, te Deklaraciju o mjestu održavanja EV, Deklaraciju o budućnosti Unije, Protokol o statutu Evropskog suda, izmjene Protokola o privilegijima i imunitetima, te Nacrt Protokola o finansijskim posljedicama isteka Ugovora o osnivanju Evropske zajednice za ugljen i čelik, te uspostavi i vođenju istraživačkog fonda za ugljen i čelik.

Prva tri osnivačka ugovora stvorila su tri “Evropske zajednice”, tačnije, sistem zajedničkog donošenja odluka o ugljenu, čeliku, atomskoj energiji i drugim važnim sektorima ekonomije država članica. Institucije Zajednice koje su osnovane kako bi upravljale ovim sistemom - spojene su 1967. godine, te je tako nastala zajednička Komisija i zajedničko Vijeće.

EZ je osim svoje ekonomske uloge, postepeno preuzela široki raspon odgovornosti koje uključuju socijalnu, ekološku i regionalnu politiku. S obzirom na to da to više nije bila isključivo ekonomska zajednica, četvrtim ugovorom, potpisanim u Maastrichtu, jednostavno je preimenovana u “Evropsku zajednicu” (EZ).

Tada su se vlade država članica složile da zajednički rade na vanjskoj i sigurnosnoj politici, te u području “pravosuđa i unutrašnjih poslova”.

Dodajući ovu međuvladinu saradnju postojećem sistemu Zajednice, Ugovor iz Maastrichta stvorio je novu strukturu s tri “stupa” koja kako političke, tako i ekonomske prirode

  • Prvi stup čine dotadašnje Evropske zajednice, koje zadržavaju pravnu osobnost i koje imaju nadnacionalni karakter, kako u pitanjima odlučivanja o zajedničkim politikama, tako i u pitanjima odnosa prava nastalog na evropskom nivou s internim pravnim porecima članica.

  • Drugi stup čini saradnja država u vanjskoj i sigurnosnoj politici.

  • Treći stup podrazumjeva saradnju državne policije i pravosudnih organa.

Dva nova stupa nisu nadnacionalna, odnosno način saradnje među državama u novim nadležnostima Unije sličan je klasičnoj saradnji na nivou međunarodnih odnosa - odlučuje se jednoglasno, a provođenje usvojenih odluka ovisi o članicama. Stoga se Unija prikazuje ujedinjena pod jednim “krovom” s “tri stupa”.

Tri “stupa” EU-a predstavljaju različita područja politike s različitim sistemima donošenja odluka.

Evropska zajednica (EZ). Izraz Evropska zajednica koristio se za cijelu integraciju do stupanja na snagu Ugovora o Evropskoj uniji iz Maastrichta, 1993. godine. Pod tim terminom se podrazumijevaju tri Zajednice utemeljene ugovorima u Parizu i Rimu. Evropske zajednice je pravilno ime za Zajednicu, koja obuhvaća: Evropsku zajednicu za ugljen i čelik, Evropsku ekonomsku zajednicu i Evropsku zajednicu za atomsku energiju. U službenom govoru u ime Evropske unije nakon 1967. godine, spomenute tri zajednice skraćeno se nazivaju Zajednica.

Zajednička vanjska i sigurnosna politika (drugi stup EU) ustanovljena je Ugovorom o Evropskoj uniji, kao nastavak prijašnje Evropske političke saradnje. Ona pruža i okvir za zajedničku politiku u području odbrane koja bi u budućnosti mogla postati zajedničkom odbranom. Odluke iz oblasti zajedničke vanjske i sigurnosne politike (osim provedbenih), kojima se ciljevi Unije postižu putem specifičnih instrumenata (zajedničkih akcija, zajedničkih stajališta i zajedničkih strategija), donose se jednoglasno, bez glasa protiv u Vijeću Evropske unije odnosno Evropskom vijeću.

Saradnja u području pravosuđa i unutrašnjih poslova čini treći stup EU, čije se zajedničko djelovanje još uvijek temelji na međuvladinoj saradnji. Saradnja se ostvaruje kada su u pitanju problemi imigracije i azila, trgovine drogom, međunarodne pronevjere, saradnja sudova u građanskim sporovima, carinska saradnja i saradnja između policija zemalja članica, borba protiv ilegalnog useljavanja, kao i odnosi država članica s trećim zemljama.